Tevriye / 掛詞（かけことば）

    ''Tevriye''; iki üç gün önce hayatımda ilk defa bu kelimeyi işittim. Hemen Türkçe okuyan Japonların arasında çok bilinen Takeuchi hocanın sözlüğüne baktım, öyle kelime yok. TDK Büyük Sözlüğü'ne de baktım yok! Ama Nişanyan sağolsun, ''Tevriye''nin ne olduğnu anladım: Arapçada ''tawriya'', amacını veya anlamını saklama, kapalı sözle ima etme demekmiş. Vikipedi'ye göre ise ''Edebi sanatlardan biri. Sesteş bir kelimenin bir dizede, beyitte, dörtlükte iki gerçek anlama gelecek biçimde kullanılmak ve bir sözcüğün yakın anlamını söyleyip uzak anlamını kastetmek''miş. 

　〈Tevriye/テヴリィイェ〉、2-3日前に人生で初めてこの言葉を耳にしました。すぐにトルコ語を学ぶ日本人の間でよく知られている竹内先生の辞書を見ましたがそんな単語はありません。トルコ言語協会（Türk Dil Kurumu）の大辞書を見てもありません！　けれどニシャンヤン（トルコ語語源辞書の作成者）のおかげで〈Tevriye〉が何なのか分かりました。アラビア語で〈tawriya〉＝目的や意味を隠すこと、意味深な言葉でほのめかすこと、だとか。一方、Wikipediaによると「文学表現法のひとつ。同音異義語が詩の一行で、意味的に関連する二行で、または四行連のなかで二つの意味を持つカタチで使われること、言葉の近い意味合いを述べつつ遠い意味に触れること」だそう。

    Neden ''Tevriye'' kelimesiyle karşılaştım, önce bunu anlatayım. Geçen yeni doğrayıcı aldım, hemen kullanayım diye felafel yaptım bol sarımsaklı. Bunu yiyen eşim ''Sarımsak da acıdır ama her eve lazım bir dişi'' ne demek, anlar mısın? dedi. ''Dişi'' herhalde sarımsağın dişi demektir ama her eve lazım diyorsa direk anlamına mı geliyor dedim (Evin direği denir ya!). Olmadı. Eşim de bunu ödev yaptı bana. (Hemen jeton düşmedi.)

　どうして〈Tevriye〉という言葉に出会ったのか、まずはそれを説明しましょう。先日、新しいフードカッターを買い、すぐに使おうとフェラフェルを作りました、たくさんのニンニク入りの。これを食べた主人が「ニンニクは辛いけれど、すべての家庭に必要である（ニンニクの）一片は」がどういうことか分かるか？と聞きました。〈Dişi〉はおそらくニンニクの一片ってことだけど、すべての家庭に必要ってことは、柱って意味かな？と答えました（大黒柱って言うじゃないですか！）。違いました。主人は、これをわたしの宿題にしました（すぐにはピーンッとこなかったのです）。

    Google'da araştırınca hemen çıktı, anladım: Sarımsağın dişi ve kadın ile eş anlamlı ''dişi'' kelimesi. Yani Sarımsaktan bahsediliyor gibi ama aslında kadından da bahsediliyor bu cümlede. Türkiye'de bu cümle edebiyat derslerinde tevriyenin örneklerinden biri olarak kullanılıyormuş. 

　グーグルで調べるとすぐに分かりました。ニンニクの一片とKadın（女性）の同義語dişi（女性、動物の雌の意味にも）。つまり、ニンニクについて述べているようですが、実は女性について述べられてもいるのです、この文章では。（※ 多少辛いけれども、すべての家庭にニンニクが必要なように、すべての家庭には女性が必要である、という意味）トルコで、この文章は文学の授業において tevriyeの見本のひとつとして使われているようです。

    Bunun aynısı Japoncada var mı yok mu.., sanırım en yakın ''Kakekotoba''dır. ''Kakekotoba'', en çok Waka'da (Japon Kısa Şiir - 5. 7. 5. 7. 7 heceli) kullanılmış.

Örneğin:

HANA no iro va / çiçeğin rengi

uturinikerina / solmuş

itazurani / boşu boşuna 

vagami yoni FURU / benim için de zaman geçmiş

NAGAME seşima ni / yağmuru izleyerek dalıp dururken

Burada ''FURU'', hem ''dökülmek'' hem de ''zamanın geçmesi (heru)'' anlamındadır. ''NAGAME'' ise hem ''uzun süren yağmur (nagaame)'' hem de ''izlemek'' anlamına geliyor. Ayrıca HANA, kiraz çiçeğidir ve kadının güzelliğini ima ediyor. Yani ''Baharda uzun süren yağmuru izlerken çiçekler solup dökülmüş, boş hayallerin peşinde koşarken güzelliğim de solup gitmiş.''

　これと同じもの、日本語にもあるかしら..? おそらく最も近いのは〈掛詞〉でしょう。〈掛詞〉は、最も和歌（日本の短い詩、五・七・五・七・七の音節で詠われる）で使われます。例えば、

花の色は / 花の色は

うつりにけりな / 褪せてしまった

いたづらに / 無益に

わが身世にふる / わたしにとっても時間は流れた

ながめせしまに / 雨を眺め物思いにふける間に

この詩で「ふる」は、「降る（花が散る）」と「経る（時間が過ぎる）」の意味。「ながめ」は、「長く続く雨（ながあめ）」と「ながめる」の意味です。また「花」は桜の花で、女性の美しさを暗示しています。つまり「春に長く続く雨を眺めているとき、桜の花は色あせ散ってしまった。むなしく物思いに耽っているあいだにわたしの美貌も衰えてしまった。」ということ。

    Nasıldı? Waka'da bulunan ''Kakekotoba'' ve tevriye sanatı, birbirine bayağı benziyor değil mi?

　いかがでしたか？　和歌に見られる〈掛詞〉と tevriyeの表現、お互いにとても似ているでしょう!?

    Not: burada ''Sarımsak da acıdır ama her eve lazım bir dişi'' diye yazdım ama ''Sarımsak da acı amma evde lazım bir dişi'' ''Sarımsak da acıdır ama herkese lazım bir dişi'' de deniyor.

　注釈：ここでは「ニンニクは辛いけれど、すべての家庭に必要である（ニンニクの）一片は」と書きましたが、「ニンニクは辛いけど、家庭には必要な一片である」「ニンニクは辛いけど、すべての人に必要な一片である」とも言われます。